kutubhona

Исломий давлат ҳукми остида бўлган ҳар бир кишига Ислом ҳукмларини татбиқ этиш вожиб. Мусулмонларга татбиқ этилганидек зиммийга ҳам, муоҳидга ҳам, мустаъминга ҳам баб-баробар татбиқ этилади. Бу тўғрида ҳокимга ихтиёр берилмайди, балки Ислом ҳукмларини ҳеч иккиланмай татбиқ этиш лозим. Чунки Аллоҳ Таоло аҳли китобга нисбатан бундай дейди:

فَاحْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ عَمَّا جَاءكَ مِنَ الْحَقِّ

«Бас, улар ўртасида Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилинг ва сизга келган ҳақдан юз ўгириб, уларнинг ҳавойи нафсларига эргашманг!» [Моида 48]
Аллоҳ Таоло уларга нисбатан яна шундай деди:

وَأَنِ احْكُم بَيْنَهُم بِمَا أَنزَلَ اللّهُ وَلاَ تَتَّبِعْ أَهْوَاءهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللّهُ إِلَيْكَ

«(Эй Муҳаммад), улар ўртасида Аллоҳ нозил қилган нарса билан ҳукм қилинг, уларнинг ҳавойи нафсларига эргашманг ва Аллоҳ сизга нозил қилган ҳукмларнинг айримларидан сизни буриб фитнага солиб қўйишларидан эҳтиёт бўлинг!» [Моида 49]

إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللّهُ
«Албатта, Биз сизга ушбу ҳақ китобни (Қуръонни) одамлар орасида Аллоҳ қўрсатган йўл билан ҳукм этишингиз учун нозил қилдик» [Нисо 105]

Бу умумий бўлиб, мусулмонларни ҳам, бошқаларни ҳам ўз ичига олади. Чунки оятдаги «одамлар» калимаси умумийдир. Аммо Аллоҳ Таолонинг:

سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ أَكَّالُونَ لِلسُّحْتِ فَإِن جَآؤُوكَ فَاحْكُم بَيْنَهُم أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ

«Улар ёлғонга қулоқ берувчи ҳаромхўр кимсалардир. Бас, агар сизга келсалар (хоҳласангиз), ўрталарида ҳакамлик қилинг, (хоҳласангиз) улардан юз ўгиринг» [Моида 42]

деган қавлига келсак, бу оятдан мурод Исломий давлатга хориждан бошқа бир кофир ёки кофирлар билан бўлган бирон жанжал хусусида ҳукм сўраб мусулмонларга мурожаат қилиш учун келган кимсадир. Бунда мусулмонлар ихтиёрлидир. Хоҳлашса улар ўртасида ҳакамлик қилиб ҳукм чиқариб берадилар, хоҳлашса улардан юз ўгирадилар. Чунки бу оят Росулуллоҳ с.а.в. ярашув битими тузган Мадина яҳудлари ҳақида нозил бўлди. Улар қабилалар бўлиб, бошқа давлатлар ҳисобланишар эди. Улар Ислом ҳукмига бўйсунишмаган,

Исломни кофирларга татбиқ этиш вожиб